90’lı yıllarda büyüyen bir çocuk olarak teknoloji her zaman ilgimi çekti. O dönemlerde bankalarda, simsiyah ekranlar karşısında veri giren memurları merakla izlerdim. Web 1.0 devrindeydik; bilgi ekrandan akıyordu ama yalnızca tek yönlüydü. 2000’lerin başında Web 2.0 sahneye çıktı. MSN, MIRC, bloglar derken kullanıcılar yalnızca okuyucu olmaktan çıkıp içerik üreticisine dönüştü. Etkileşim başlamıştı. Web 3.0 ile kişiselleştirilmiş içerikler hayatımıza girdi ve internet daha da hızlandı. Şimdiyse Web 4.0 dönemindeyiz: Yapay zekâ dönemi. İnsan benzeri düşünme yetilerini taklit etmek üzere geliştirilen bu sistemler, sürücüsüz araçlardan sağlık hizmetlerine, finans sektöründen güvenlik uygulamalarına kadar pek çok alanda hayatımıza dahil olmuş durumda. Yapay zekâ sadece teknolojik bir gelişme değil, aynı zamanda sosyokültürel bir kırılma noktası. Bu kırılma noktası, eğitim başta olmak üzere insan yaşamının her alanında yeni uyum ve dönüşüm süreçlerini zorunlu kılıyor.
Bu değişim ve dönüşüm sürecinden elbette eğitim dünyası da nasibini aldı. Derslerinde ve araştırma projelerinde teknolojiyi etkin bir biçimde kullanan bir öğretmen olarak, yapay zekânın sunduğu fırsatları yakından takip ediyor ve sınıf içi uygulamalarıma ve araştırmalarıma uyarlıyorum. X, Y, Z kuşakları derken günümüzde artık Alfa kuşağına hitap ediyoruz. Y kuşağının bir dijital göçmeni olarak, dijital yerlilere ulaşmanın yolunun onların dünyasını anlamaktan geçtiğine inanıyorum. Yapay zekâyı bir tehdit değil, aksine bir “yardımcı” ya da bir “eşlikçi” olarak görmeliyiz; fakat onu amaca dönüştürmeden, etik ilkeleri göz ardı etmeden…
Türkiye'de Yapay Zekâ ve Eğitim
Türkiye, küresel ölçekte yaşanan yapay zekâ dönüşümüne kayıtsız kalmadı. 2021-2025 Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi ve buna bağlı Eylem Planı ile kapsamlı bir yol haritası oluşturdu. “İnsan odaklı, güvenilir ve sorumlu yapay zekâ” ilkeleriyle hazırlanan bu belgeler, Türkiye’nin “Milli Teknoloji Hamlesi” ve “Dijital Türkiye” vizyonuna uygun olarak eğitimi teknolojiyle bütünleştirmeyi hedefliyor.
Strateji belgesinde eğitim sektörü iki ana başlıkta ele alınıyor: “Yapay zekâ uzmanları yetiştirerek alanda istihdamı artırmak” ve “Yapısal dönüşümle iş gücünü yeniden şekillendirmek.” Bu doğrultuda, ortaöğretimden itibaren algoritmik düşünme, kodlama, yapay zekâ ve etik konularının müfredata girmesi planlanıyor. Öğretmenler için hizmet içi eğitimler artırılacak; BİLSEM’lerde (Bilim Sanat Merkezleri) yapay zekâ atölyeleri, öğrenme analitiği platformları ve Ar-Ge merkezleri kurulacak. Eğitim teknolojileri alanındaki akademik destekler de artış gösterecek. Bu adımlar, geleceğin dijital ve etik değerlere sahip bireylerini yetiştirmeye yönelik somut göstergelerdir.
Millî Eğitim Bakanlığı, eğitimde dijital dönüşümü desteklemek amacıyla son yıllarda yapay zekâ odaklı pek çok projeyi hayata geçiriyor. Bu doğrultuda, ortaokul düzeyinde seçmeli ders olarak sunulan “Yapay Zekâ Uygulamaları” dersiyle birlikte, öğretmenlerin dijital yetkinliklerini artırmaya yönelik eğitim programları da yürütülüyor. Bakanlık tarafından başlatılan FEYZA (Fırsatları Artıran Eğitimde Yapay Zekâ) Projesi kapsamında öğretmenlere yapay zekâ uygulamaları konusunda eğitimler verilirken; bu bilgilerin yerelde meslektaşlarla paylaşılması teşvik ediliyor. Proje, öğretmenlerin mesleki gelişimini desteklemenin yanı sıra, algoritmik düşünme becerilerini yaygınlaştırmayı ve yapay zekâ okuryazarlığını eğitim sistemine kazandırmayı hedefliyor.
Bu çalışmaların devamı niteliğinde olan Millî Eğitim Bakanlığı Bireysel Öğrenme Platformu (MEBİ), 2024 yılında lise öğrencilerinin YKS’ye hazırlık sürecine destek vermek amacıyla kullanıma sunuldu. Yapay zekâ destekli bu platform, öğrencilere bireyselleştirilmiş öğrenme deneyimi sunuyor; EBA, MEBBİS ya da e-Devlet hesapları üzerinden kolayca bu platforma erişilebiliyor. Konu anlatım videoları, özet içerikler, deneme sınavları ve rehberlik modülleriyle zenginleştirilen MEBİ, öğrenmeyi daha esnek ve verimli bir hâle getirmeyi amaçlıyor. Sisteme entegre edilen dijital asistan “KANKA” ise öğrenci, öğretmen ve veli etkileşimini kolaylaştırarak; içerik arama ve yönlendirme gibi süreçlerde rehberlik sağlıyor, böylece öğrenme deneyimini daha etkileşimli ve erişilebilir hâle getiriyor. Bu çalışmalara ek olarak; Millî Eğitim Bakanlığı dil öğrenimini kolaylaştırmak için her yaşa hitap edebilecek “Dilim” adında, etkileşimli, yapay zekâ destekli ve CEFR (Avrupa Dilleri Ortak Çerçeve Metni) ile uyumlu bir dijital dil öğrenme uygulaması üzerinde çalışmalarını hızlandırmış durumda ve uygulama yakında kullanıma sunulacak.
Bu gelişmeler, Türkiye’nin gelecekteki iş gücü ihtiyacına uygun, dijital okuryazar ve etik değerlere duyarlı bireyler yetiştirme hedefinin somut yansımalarıdır.
Dünyada Neler Oluyor?
Uluslararası düzeyde eğitimde yapay zekâya yönelik yaklaşımlar, yalnızca teknolojik ilerlemelere odaklanmakla kalmıyor; aynı zamanda etik ilkeler, veri güvenliği ve toplumsal etkiler gibi çok katmanlı konuları da kapsıyor. Avrupa Komisyonu, UNESCO ve UNICEF gibi önemli kuruluşlar; çocuk haklarının korunması, adil erişim, algoritmik şeffaflık ve hesap verebilirlik gibi alanlarda politika önerileri geliştirerek bu teknolojinin eğitimde sorumlu biçimde kullanılmasına rehberlik ediyor. Bu çabalar, yapay zekânın eğitimde kullanımının sadece pedagojik değil, aynı zamanda sosyal bir sorumluluk olduğunun altını çiziyor.
Uygulamalara bakıldığında, Finlandiya, “Elements of AI” adlı ücretsiz ve çevrim içi eğitim programıyla öne çıkıyor. Her yaştan bireye açık olan bu program, dünya genelinde 170'ten fazla ülkede bir milyondan fazla kullanıcıya ulaşarak yapay zekâ okuryazarlığına katkı sağlıyor. Çin ise yapay zekâyı eğitim sistemine entegre etme konusunda sistematik bir yaklaşım benimsiyor. 2025 yılı itibarıyla yapay zekâ okuryazarlığını ilkokuldan lise düzeyine kadar zorunlu hale getirmeyi hedefleyen Çin, bu adımıyla küresel liderlik hedefinin eğitim ayağını inşa ediyor.
Singapur, “Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2.0” kapsamında eğitim ortamlarını dijital asistanlar ve uyarlanabilir öğrenme sistemleriyle zenginleştirerek öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına daha duyarlı çözümler sunuyor. Aynı zamanda öğretmenlerin mesleki gelişimini destekleyecek dijital araçlar ve yapay zekâ destekli analiz sistemleri de stratejinin temel bileşenleri arasında yer alıyor. Birleşik Krallık ise “The Institute for Ethical AI in Education” öncülüğünde oluşturulan etik çerçeveler doğrultusunda, insan hakları, şeffaflık ve eşitliği merkeze alan bir yapay zekâ entegrasyon süreci yürütüyor.
Öte yandan, Duolingo ve Elsa Speak gibi dünya genelinde yaygın olarak kullanılan dil öğrenme uygulamaları; oyunlaştırma tabanlı yapıları ve yapay zekâ destekli anlık geri bildirim sistemleriyle yabancı dil öğrenimini daha etkileşimli, eğlenceli ve etkili hale getiriyor. Bu uygulamalar, yalnızca öğrenciler için değil, öğretmenler açısından da ders materyallerini kişiselleştirme ve ilerlemeyi takip etme açısından işlevsel araçlara dönüşmüş durumda.
Tüm bu örnekler, farklı ülkelerin yapay zekâya yaklaşımının yalnızca teknik altyapı veya uygulama geliştirme ekseninde değil; aynı zamanda pedagojik vizyon, etik yönetişim ve uluslararası iş birlikleri üzerinden şekillendiğini net biçimde ortaya koyuyor.
Fırsatlar, Tehditler ve Etik İlkeler
Eğitimde yapay zekânın kullanımı; öğrenciler, öğretmenler ve yöneticiler açısından çok yönlü fırsatlar sunmaktadır. Kişiselleştirilmiş öğrenme sistemleri, öğrencilerin kendi hızlarında ve öğrenme stillerine uygun şekilde ilerlemelerini olanaklı kılarken; öğretmenler açısından da ders planlamadan öğrenci değerlendirmeye kadar birçok sürecin daha verimli hâle gelmesini sağlamaktadır. Öğrenme analitiği, ölçme yazılımları, sohbet robotları ve üretken yapay zekâ uygulamaları, eğitimin niteliğini artırmak için aktif şekilde kullanılmaktadır. Özellikle ChatGPT gibi üretken YZ araçları; öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına göre uyarlanmış içeriklerle öğrenme deneyimini zenginleştirmekte, ödevleri otomatik olarak değerlendirebilmekte ve özel gereksinimli bireyler için erişilebilirliği artırabilmektedir. Dil eğitiminde telaffuz analizi, yazım önerileri, anlık geri bildirim ve çok dilli etkileşim gibi gelişmiş dil işleme özellikleri, bu teknolojilerin dönüştürücü gücünü açıkça ortaya koymaktadır. Ayrıca öğretmenler, bu araçlar sayesinde kendilerine zaman kazandıracak şekilde materyal üretimi gerçekleştirebilmekte ve 7/24 erişilebilir platformlar üzerinden öğrenmeyi sürdürülebilir hâle getirebilmektedir.
Ancak bu gelişmelerin gölgesinde dikkate alınması gereken ciddi riskler de bulunmaktadır. Algoritmik önyargılar, yapay zekânın yanlış bilgi üretme (halüsinasyon) ihtimali, dijital uçurumun derinleşmesi ve insan etkileşiminin otomasyonla yer değiştirmesi, bu teknolojilerin temkinli bir biçimde entegrasyonunu zorunlu kılmaktadır. Yapay zekâ sistemlerinin karar alma süreçlerinde şeffaflık eksikliği, hatalı çıktılarda hesap verebilirlik sorunları doğurabilmektedir. Aşırı teknoloji kullanımı, öğrencilerin eleştirel düşünme ve yaratıcılık becerilerini köreltebilirken, etik dışı kullanım (intihal, kopya gibi) durumları da yeni denetim mekanizmaları ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Bazı endişeler, öğretmenliğin yerini yapay zekânın alabileceği yönünde olsa da; öğretmenlik mesleği yalnızca bilgi aktarma değil, aynı zamanda rehberlik, empati ve değer aktarımı gibi insani yönleri içermektedir. Bu nedenle, yapay zekâ ancak bir “destekçi” olabilir. Öğretmenlerin içerik üretimini ve öğretim süreçlerini tamamen YZ’ye bırakmadan, pedagojik bağlamlarına uygun biçimde eleştirel süzgeçten geçirmeleri; öğrencilerin de bu teknolojileri bilinçli, sorumlu ve etik sınırlar içinde kullanmaları büyük önem taşımaktadır. İnsan ve yapay zekâ arasındaki simbiyotik ilişki, eğitimdeki niteliği artırma potansiyeli taşısa da; bu potansiyelin sağlıklı ve sürdürülebilir bir şekilde hayata geçirilmesi, ancak insanı merkeze alan bir yaklaşımla mümkün olacaktır.
Sonuç: Gelecek Bizim Ellerimizde
Yapay zekâ, eğitim sistemlerini dönüştürme gücüyle karşımıza büyük bir fırsat alanı sunuyor. Ancak bu dönüşüm yalnızca teknolojik gelişme olarak değil; beraberinde getirdiği etik, toplumsal ve insani sorumluluklarla birlikte değerlendirilmelidir. Türkiye’de ortaya konan stratejik planlar, kurumsal yapılar ve dijital girişimler umut verici adımlar sunarken; küresel ölçekte geliştirilen etik çerçeveler ve uygulamalar da bize ortak bir yön çiziyor. Yine de tüm bu gelişmelerin gerçek bir etki yaratması, yalnızca politika yapıcıların değil; öğretmenlerin, yöneticilerin, velilerin ve hatta öğrencilerin ortak katkısıyla inşa edilecek bilinçli bir eğitim kültürüne bağlıdır.
Artık sadece “nasıl daha dijital oluruz?” sorusunu değil; “bu dönüşüm kimin için, ne şekilde fayda sağlıyor?” sorusunu da sormak zorundayız. Çünkü eğitim, sadece bilgiyi aktarma süreci değildir; aynı zamanda değerleri yaşatmak, bireyi hayata hazırlamak ve toplumu dönüştürmek için yürütülen bir çabadır. Yapay zekâ ile birlikte öğretmenlik mesleği yeniden tanımlanıyor olabilir; ancak bu dönüşümde asıl mesele, insan kalabilmektir.
Unutmayalım ki gelecek sadece yapay zekânın ellerinde şekillenmeyecek. Ona yön verecek olanlar; vicdanıyla düşünen, etik ilkelere göre karar veren ve teknolojiyi bir araç olarak kullanan bilinçli bireyler olacaktır.
Çünkü eğitimin kalbi teknolojiyle atsa da, pusulası daima etik sorumluluk olmalıdır.
Yararlanılan ve İncelenebilecek Kaynaklar
Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71–88.
Bozkurt, A. (2023, Nisan 24). Eğitimde ChatGPT ve Üretken Yapay Zeka: Fırsatlar ve Zorluklar [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=R-7m08R5m_c
Bozkurt, A. (2024, Şubat 29). Mahşerin Son Atlısı: Yapay Zeka | Aras Bozkurt | TEDxYeniYolSchools [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=1o4WvGq0B-Q
Chan, C. K. Y., & Tsi, L. H. (2023). The AI revolution in education: Will AI replace or assist teachers in higher education? arXiv preprint arXiv:2305.01185.
Chiu, T. K. F., Meng, H., Chai, C.-S., King, I., & Wong, S. (2021). Creation and evaluation of a pre-tertiary artificial intelligence (AI) curriculum. arXiv. https://arxiv.org/abs/2101.07570
Dijital Beyin. (2024, Şubat 2). Bölüm 22: Yapay Zeka Fırsat mı, Tehdit mi? [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=f6mE2E_5-R4
Elements of AI. (n.d.). Wikipedia. Retrieved May 11, 2025, from https://en.wikipedia.org/wiki/Elements_of_AI
Finnish Center for Artificial Intelligence. (2024, February 9). New Finnish doctoral program in AI launching in 2024. https://fcai.fi/news/2024/2/9/finnish-doctoral-program-in-ai
Kaplan-Rakowski, R., Grotewold, K., Hartwick, P., & Papin, K. (2023). Generative AI and teachers’ perspectives on its implementation in education. Journal of Interactive Learning Research, 34(2), 313–338.
Koh, J., Cowling, M., & Jha, M. (2023). The human teacher, the AI teacher and the AIed-teacher relationship. Journal of Higher Education Theory & Practice, 23(17), 203–210.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). Millî Eğitim Bakanlığı Bireysel Öğrenme Platformu (MEBİ) https://mebi.eba.gov.tr/ (Erişim tarihi: 9 Mayıs 2025)
Millî Eğitim Bakanlığı (2024). Fırsatları Artıran Eğitimde Yapay Zekâ Projesi https://dogmprojeler.meb.gov.tr/ProjeDetay.aspx?id=21 (Erişim tarihi: 10 Mayıs 2025)
Millî Eğitim Bakanlığı (2024). Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü. Dilim – Dil Öğrenme Uygulaması. [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=G6fk3mZfok4
Miller, A. L. (2023). AI assisted learning: A tool or a threat? Journal of E-Learning Research, 2(2), 52–65. https://doi.org/10.33422/jelr.v2i2.510diamondopen.com+1ojs.pensamultimedia.it+1
Ministry of Education Singapore. (n.d.). Artificial intelligence in education. Retrieved May 11, 2025, from https://www.moe.gov.sg/education-in-sg/educational-technology-journey/edtech-masterplan/artificial-intelligence-in-education
Şahnagil, S. (2025). Teknoşovenizm kıskacında risk-fırsat penceresinden yapay zekâ ve demokrasi ilişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (83), 232–246.
Solak, Y., Dal, H. O., Çınkır, G., & Onu, F. N. (2025). Yapay zekâ etiği: Eğitimde kullanımının sınırları ve sorumlulukları. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches, 11(49), 108–116.
Sumakul, D. T. Y. G., Hamied, F. A., & Sukyadi, D. (2022). Artificial intelligence in EFL classrooms: Friend or foe? LEARN Journal: Language Education and Acquisition Research Network, 15(1), 232–256.
The Institute for Ethical AI in Education. (n.d.). The ethical framework for AI in education. Retrieved May 11, 2025, from https://www.ai-in-education.co.uk/resources/the-institute-for-ethical-ai-in-education-the-ethical-framework-for-ai-in-education
The AI Track Team. (2025, March 10). China mandates AI education nationwide by 2025, with Beijing leading early implementation. The AI Track. https://theaitrack.com/china-mandates-ai-education/
Temur, S. (2025). Eğitimde yapay zekâ kullanımı: Etik sorunlar ve çözümler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (74), 568–595.
Tulum, A. B. (2025). Yapay zekâ: Olanaklar ve riskler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 303–326.
Van den Berg, G., & du Plessis, E. (2023). ChatGPT and generative AI: Possibilities for its contribution to lesson planning, critical thinking and openness in teacher education. Education Sciences, 13(10), 998. https://doi.org/10.3390/educsci13100998
Yılmaz, A., & Kaleci, D. (2025). Türkiye’de eğitim alanında yapılan yapay zekâ uygulamaları: İçerik analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(23), 72–82.
Zambak, A., & Atış, D. (2024). Afet ve kriz dönemlerinde eğitim çalışmaları. In Geleceğin İnşası: Eğitim 2002-2024 (ss. 262–291). Millî Eğitim Bakanlığı, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı. https://sgb.meb.gov.tr/yayinlarimiz/yayin/150
