Dergimizin Haziran sayısına özel çevre temalı röportajımızda “Atık ve Atık Yönetimi”ni işin uzmanına, ESTÜ’den Prof. Dr. Müfide Banar’a sorduk. Malum Haziran ayının farklı bir önemi var; 5 Haziran Dünya Çevre Günü ve Çevre Koruma Haftası. Ne kadar bilinçli olduğumuz ise meçhul. Sık sık dergimizin gelecek sayılarında da Eskişehir odaklı çevre röportajlarını ve yazılarını sizlerle buluşturmaya devam edeceğiz.

ATIK YÖNETİMİ KONUSUNDA İYİ OLDUĞUMUZ SÖYLENEMEZ

Müfide Banar: Atık yönetiminin diğer sektörlere göre daha düşük maliyetli ve kolay uygulanabilir olduğu bilgisi kesinlikle doğru değil. Bilakis, gerçekten entegre ve sürdürülebilir bir atık yönetimi kurmak isterseniz hem maliyet hem de uygulama noktasında oldukça fazla çaba sarf etmeniz gerekir. Türkiye’nin de Eskişehir’in de atık yönetimindeki karnesinin iyi olduğunu söylemek güç, çünkü uluslararası anlamda gerçekten etkin bir atık yönetim sistemi kurmanız için o ülkeye veya o kente özgü çözümler üretmeniz lazım ki bu da şu anda maalesef öyle uygulanmıyor.

ATIKLARDAN YÜZDE 89 ORANINDA DEPOLAMA YAPILIYOR

Aslında atık yönetim hiyerarşisine (azalt, yeniden kullan, geri dönüştür, madde ya da enerji olarak geri kazan, bertaraf et) göre hareket edilmesi ve o ülke / bölge ya da kent için bunların hangileri uygunsa ikili ya da üçlü uygulamaların yapılması gerekir. Tüm dünya, süratle atıkların çöp sahalarında depolanmasından uzaklaşırken, döngüsel ekonomi anlamında atıklardan bir materyal eldesi ya da enerji eldesi anlamında yararlanma yollarını konuşurken, bizde maalesef hala % 89 oranında depolama yapılıyor ve bu kesinlikle doğru bir seçenek değil. Bizim daha az atık çıkarmak için çaba göstermemiz, atığı kaynağında azaltmamız, maksimum düzeyde geri dönüşüm yapmamız, atıktan enerji elde etmemiz ve son çare olarak depolamaya yönelmemiz lazım. 

EVSEL VE TIBBİ ATIKLAR KARIŞTI                                                                     

Eskişehir’de uygulanan yöntem bildiğiniz üzere alt belediyelerin yürüttüğü geri dönüşüm ve büyükşehir belediyesinin yürüttüğü biyogaz üretimi şeklinde. Şu anda kentimizde yapılan uygulama doğru olmakla birlikte etkinliği konusunda sorunlar var. Özellikle içinde bulunduğumuz COVID-19 pandemisi sürecinde bence sadece Eskişehir’de değil tüm dünyada ciddi bir tıbbi atık sorunu var ve kimse bununla ilgili bir önlem almıyor. Bu konuda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 7 Nisan 2020 tarihinde yayınladığı genelgenin uygulanmadığını görmek gerçekten çok üzücü. Son iki aydır sokaklara o kadar fazla maske, eldiven vb. atıklar atıldı ki, normal evsel atıklar da kontamine oldu ve bu oldukça ciddi bir problem.

EN UYGUN ÇÖZÜM GERİ DÖNÜŞÜM

Eskişehir özelinde yaptığımız pek çok yüksek lisans tezi ve doktora tezi var. Bunların hepsinden çıkardığımız genel sonuç şudur ki, kentimiz için en uygun yöntem maksimum düzeyde geri dönüşüm, atıktan enerji eldesi ve mümkün mertebe en az oranda da düzenli depolama şeklindedir. 

VATANDAŞ VE BELEDİYELER BİLİNÇLENMELİ

Atıkları usulüne uygun kullanırsanız işe yararlar. Özellikle ambalaj atıklarının, elektronik atıkların, bitkisel atık yağların vb. değerlendirilebilir tüm atıkların çok çeşitli toplama yöntemleri var ve bizim ülkemizde ya da kentimizde tercih edilen bu yöntem de vatandaş ve belediye tarafından doğru yönetilirse faydası olur. Atık işinde aslolan atıkların kaynağında ayrı toplanması ve olabildiğince kontamine olmadan geri dönüşüm sanayiine gönderilmesi. Ancak bu şekilde geri dönüşümde daha iyi sonuçlar alınabilir.

KOMPOST ÜRETİM BİZE GÖRE DEĞİL

Bir diğer önemli noktada kompost üretimi. Eğer evsel atığınıza herhangi bir tehlikeli atığın karışmadığını garanti edebilirseniz anlamlı olur, aksi takdirde bizim ülkemizde olduğu gibi içinde evsel tehlikeli atıkların, tıbbi atıkların, pillerin olduğu bir atık kütlesinden kompost üretmeye kalkarsanız o kompostu asla toprakta ve tarımda kullanamazsınız. O nedenle ben ülkemiz için çok uygun bir yöntem olduğunu düşünmüyorum.

BELEDİYELERİMİZ KESİNTİLERİN ÖNÜNE GEÇMELİ

Katı atıkla ilgili hizmetlerde kesintilerin asla ve asla olmaması gerekir. Aksi takdirde yıllardır verdiğiniz bütün emekler boşa gider. Bu konuda gerek Tepebaşı gerek Odunpazarı belediyesinde yıllardır çok özverili ve emek veren arkadaşlarımız, mezunlarımız var. Hepsinin ne kadar emek verdiğini bildiğim için bazen meydana gelen aksamaların da üst yönetimler tarafından aynı bilinç ve kararlılıkla çözülmesi gerektiğine inanıyorum. Bu konuda en büyük görevlerden birisi de vatandaşımıza düşüyor, sistemin başarısı ve sürekliliği onların katılımı ve takibiyle mümkün olabilir.  

*kontamine: Bulaşma

*kompost: Hemen her türlü organik atığın bir araya getirilerek çürütülmesi sonucu elde edilen doğal bir gübredir.

Haber-Merve AKMAN