Türkiye’de yüz binlerce engelli yurttaş çalışma hayatında aktif yer almakta zorlanırken, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) 2026 yılından itibaren devreye sokacağı "otomatik izleme sistemi" ile bu alanda köklü bir değişikliğe gitmeye hazırlanıyor. Ülkede toplam 2 milyon 511 bin 950 engelli vatandaş bulunuyor ve bunların yaklaşık 775 bini ağır engelli kategorisinde yer alıyor. Buna karşılık, özel sektörde engelli kontenjanlarının önemli bir bölümü hâlâ boş durumda. Yasal düzenlemeye göre 50 ve üzeri çalışanı bulunan işletmeler, personel kadrolarının en az yüzde 3’ünü engelli bireylerden oluşturmak zorunda. Ancak mevcut yapı beyana dayalı olduğu için, işverenlerin sorumluluklarını göz ardı etmesi daha kolay olabiliyor.
OTOMATİK TAKİP SİSTEMİ NEDİR?
2026 itibarıyla devreye alınacak yeni Çalışan Bildirim Sistemi ile birlikte beyana dayalı süreç sona erecek. Kurum, mevcut kayıtlardan yararlanarak engelli personel açığını doğrudan tespit edecek ve eksik istihdamı anında cezai sürece dönüştürecek. Böylece şirketlerin işe alım yükümlülüğünü bir ilde doldurup başka bir ilde boş bırakması gibi uygulamalara son verilecek. Temmuz’da Resmî Gazete'de yayımlanan Torba Kanun ile bu yeni modelin yasal dayanağı oluşturulmuştu. Düzenlemenin amacı, işverenlerin yükümlülükleri geçiştirmesini engellemek ve kontenjan takibini standart hale getirmek.
YAPTIRIMLAR KATLANACAK
Mevcut sistemde, engelli kotasını doldurmayan işverenlere her eksik personel için aylık 30 bin 81 TL idari para cezası uygulanıyor. Bu tutar, her yıl yeniden değerleme oranı doğrultusunda yükseliyor. SGK uzmanı İsa Karakaş’ın değerlendirmelerine göre 2026’dan itibaren cezaların yüzde 25,49 oranında artırılması bekleniyor ve bazı durumlarda iki kata kadar yükselebileceği konuşuluyor. Üstelik sadece özel sektör değil; kamu kurumları da engelli ya da eski hükümlü çalıştırmadıkları durumda yaptırıma tabi tutulacak.
Yeni sistemle birlikte binlerce engelli vatandaşın iş hayatına daha kolay katılacağı tahmin ediliyor. SGK’nın dijital izleme altyapısı, hem hesap verebilirliği artıracak hem de işveren üzerindeki denetim baskısını sürekli kılarak engelli bireyler için kalıcı istihdam olanaklarını genişletecek.
