Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı MASAK, finansal ekosistemi daha şeffaf ve izlenebilir hale getirmek adına önemli bir adım atıyor. Hazırlanan yeni tebliğ taslağı ile kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında para transferlerine sıkı kurallar ve denetimler getiriliyor. Vatandaşların ve kurumların gerçekleştirdiği yüksek tutarlı para hareketleri, yeni dönemde otoriteler tarafından daha yakından izlenecek. Bankacılık sisteminde köklü değişiklikler öngören düzenleme, nakit akışının kaynağını ve amacını net bir şekilde belirlemeyi amaçlıyor. Yetkililer, 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren geçerli olacak sistemin teknolojik altyapı çalışmalarına şimdiden başladıklarını belirtiyor.
Kademeli Beyan Sistemi ve Limitler
Yeni dönemde EFT, havale ve nakit işlemlerinde tutar büyüklüğüne göre farklı prosedürler ve bildirim şartları uygulanacak. Belirlenen sınırlara göre 200 bin TL ve üzerindeki EFT, havale ve nakit işlemlerinde beyan zorunluluğu getirilecek. Sistem, kullanıcıları işlem hacmine göre üç farklı kategoride değerlendirecek şekilde kurgulandı. İlk aşamada 200 bin TL - 2 milyon TL arası işlemlerde kısa açıklama yapılması yeterli görülecek. Müşterilerin dijital kanallardaki ilgili kutucuğa paranın gönderilme nedenini özetleyen bir ifade girmesi istenecek. Limit yükseldikçe bankalar tarafından talep edilen bilgilerin kapsamı da genişliyor. Orta segment olarak tanımlanan 2 milyon TL - 20 milyon TL arasında detaylı form doldurulması şart koşuluyor. Söz konusu formda fonun kaynağı ve transferin amacı gibi kritik verilerin bulunması gerekiyor. "Nakit İşlem Beyan Formu" üzerinde işlemin taraflarıyla ilgili ayrıntılı bilgiler yer alacak. Bankalar, müşteriye işlem türüne göre özel beyan seçenekleri sunacak. Böylece sisteme girilen verilerin standartlaşması ve analiz edilebilir hale gelmesi sağlanacak.
Yüksek Tutarlı Transferlerde Belge Şartı
En sıkı denetimlerin ve belge zorunluluğunun uygulanacağı kategori ise 20 milyon TL ve üzeri işlemler olarak belirlendi. Bahsi geçen tutarı aşan transferlerde sadece sözlü veya yazılı beyan yeterli olmayacak. İşlemin kaynağını ve amacını gösteren dayanak belgeler (sözleşme, fatura vb.) ibraz edilecek. Belge sunulmadan ve detaylı açıklama yapılmadan işlem gerçekleştirilmesi mümkün olmayacak. Ayrıca açıklama kısımlarına yazılan ifadeler konusunda da net kriterler ve sınırlamalar getiriliyor. "Bireysel ödeme" gibi genel, anlamı belirsiz ifadeler yerine en az 20 karakterlik, açık ve anlaşılır açıklama yazılması zorunlu olacak. Bankacılık sistemleri, belirtilen karakter sayısının altındaki veya anlamsız açıklamaları kabul etmeyecek şekilde güncellenecek. Yüksek meblağlı para hareketleri hem beyan hem de kanıtlayıcı evrak üzerinden mercek altına alınacak. Beyan yükümlülüğünü yerine getirmeyen kullanıcıların yüksek tutarlı para transferleri bankalar tarafından işleme alınmayacak. Finansal kuruluşlar, eksik bilgi içeren talepleri reddetme yetkisine sahip olacak.
Küresel Standartlar ve Muafiyetler
Yapılan düzenlemenin temelinde uluslararası mali şeffaflık normlarına tam uyum sağlama hedefi yatıyor. MASAK yetkilileri, çalışmanın Kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadeleye yönelik FATF kriterleri doğrultusunda hazırlandığını vurguluyor. Hazırlık sürecinde risk bazlı analizler ve ulusal değerlendirme raporları dikkate alınarak bir çerçeve oluşturuldu. Dünya genelindeki gelişmiş ekonomilerin uyguladığı benzer prosedürler Türkiye'deki sisteme entegre ediliyor. Ancak finansal sistemin akışını yavaşlatmamak adına bazı istisnalar da tanınmış durumda. Taslak metne göre Kamu kurumlarının yaptığı işlemler beyan zorunluluğunun dışında tutuluyor. Benzer şekilde Bankaların kendi aralarındaki para hareketleri için de ek bir prosedür işletilmeyecek. Günlük hayatta sıkça kullanılan ATM üzerinden yapılan düşük tutarlı işlemler de kapsama dahil edilmiyor. Söz konusu muafiyetler sayesinde bürokratik yükün azaltılması ve işleyişin aksamaması hedefleniyor. Vatandaşların günlük küçük ölçekli işlemlerinde herhangi bir zorluk yaşamaması önceliklendiriliyor.
Yürürlük Tarihi ve Cezai Yaptırımlar
Sektör temsilcileri ve vatandaşlar için hazırlık süreci başlamış bulunuyor. Yeni sistem 1 Ocak 2026'da devreye girecek ve tüm bankalar altyapılarını o tarihe kadar hazır hale getirecek. Düzenlemenin hayata geçmesiyle birlikte kayıt dışı ekonomiyle mücadelede önemli bir viraj dönülecek. Tebliğ yürürlüğe girdikten sonra, yükümlülüklere uymayan finansal kuruluşlar, 5549 sayılı Kanun kapsamında idari yaptırımlarla karşılaşacak. Bankaların, sistemlerini ve süreçlerini ilgili kurallara uygun hale getirmesi gerekecek. Denetim mekanizmaları, kuralların ihlal edilip edilmediğini anlık olarak takip edecek. Müşterilerin mağduriyet yaşamaması adına bankalar tarafından bilgilendirme çalışmaları yapılacak. Şeffaflığın artırılması, Türkiye'nin uluslararası finans piyasalarındaki güvenilirliğini pekiştirecek. Yüksek montanlı işlemlerin kayıt altına alınması vergi kaybının da önüne geçecek.
