Engelli vatandaşların emeklilik süreçlerini düzenleyen mevzuatta köklü değişiklikler hayata geçirildi. SGK uzmanı Özgür Erdursun, vergi indirimiyle emeklilik uygulamasının yeni yasayla tamamen sona erdiğini açıkladı. Yıllardır yürürlükte olan sistemin yerine daha kapsamlı ve işlevsel bir model getirildi. 15 Ocak 2025’te yürürlüğe giren 7538 sayılı Kanun ile engelli emekliliği sistemi köklü biçimde yenilendi. Eski düzenlemenin aksine, artık sadece hastalık tanısı değil, hastalığın kişinin iş yapabilme kapasitesine etkisi dikkate alınacak. Söz konusu değişim, emeklilik hayali kuran milyonlarca vatandaşı yakından ilgilendiriyor.
Vergi İndirimi Belgesi Tarih Oldu
Yeni sistemin en çarpıcı özelliği, vergi indirimi belgesinin emeklilikteki belirleyiciliğini yitirmesi oldu. Yeni düzenlemeyle, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu kapsamında verilen “engelli vergi indirimi belgesi” artık emeklilik hakkı sağlamayacak. Bu durum, bürokratik süreçlerde sadeleşmeyi ve daha adil bir değerlendirme mekanizmasını hedefliyor. Erdursun, bu değişikliğin yalnızca teknik bir mevzuat düzenlemesi olmadığını, sosyal güvenliğe erişimden aylık bağlama süreçlerine kadar tüm yapıyı yeniden şekillendirdiğini ifade etti. Sistem değişikliğiyle birlikte engelli bireylerin emeklilik başvurularında izleyeceği yol haritası da güncellendi.
Mevcut Haklar Koruma Altında
Yeni yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte geçmişte yapılan başvuruların akıbeti de netleşti. Hak kaybı yaşanmaması için 15 Ocak 2025 öncesinde başvuru yapanların eski sistemden yararlanacağı belirtildi. Kanun koyucu, kazanılmış hakları koruyarak geçiş sürecinin mağduriyet yaratmamasını amaçladı. Erdursun, “Bu tarihe kadar vergi indirimi belgesiyle başvuru yapmış olanlar için eski sistem korunacak. Bu kişiler hak kaybına uğramayacak” dedi. Böylece devam eden süreçlerin sekteye uğraması engellenmiş oldu.
Çalışma Gücü Kaybı ve Prim Şartları
Emeklilik koşulları, iş gücü kaybı oranlarına göre yeniden kategorize edildi. Artık emeklilik için yüzde 40–59 arası çalışma gücü kaybı oranı aranacak. Değerlendirmeler Erişkinler İçin Engellilik Yönetmeliği kapsamında yürütülecek. Prim gün sayıları ve sigortalılık süreleri de bu oranlara göre farklılık gösterecek. Kanunla birlikte prim gün sayıları ve sigortalılık süreleri yeniden tanımlandı. Buna göre yüzde 50–59 kayıp oranı için: 16 yıl sigortalılık + 3700 gün, yüzde 40–49 kayıp oranı için: 18 yıl sigortalılık + 4100 gün şartı aranacak. Vergi indirimine dayalı eski prim yapısı tamamen kaldırılarak daha dinamik bir yapı oluşturuldu.
Aylık Bağlama Oranları ve Rapor Süreci
Maaş hesaplamalarında da yeni kriterler devreye alındı. Düşük emekli maaşı riskini sınırlamak amacıyla alt sınır koruması uygulanacak. Erdursun, “5400 gün üzerinden bağlanan aylıklar için ABO en az yüzde 30, 2000–2008 dönemi için hesaplanan kısmi aylıklarda ise ABO en az yüzde 60 olacak.” bilgisini paylaştı. Rapor alma süreçleri de daha sıkı denetim altına alındı. Yeni sistemde tüm raporlar yalnızca yetkili hastanelerden alınacak, eski tip raporlar geçerli sayılmayacak. Kontrol muayeneleri Tebligat Kanunu çerçevesinde yapılacak. Engel oranı yüzde 40’ın altına düşerse emekli aylığı kesilebilecek.
Kapsamdaki Hastalık Grupları
Erdursun, yüzde 40 ve üzeri çalışma gücü kaybı oluşturabilen hastalık gruplarını da sıraladı. Epilepsi, inme, Parkinson, MS, demans, ağır psikiyatrik rahatsızlıklar, kanser türleri, böbrek ve kalp yetmezlikleri, AIDS, KOAH, uzuv kayıpları ve çeşitli sistemik hastalıklar bu kapsamda bulunuyor. Listelenen rahatsızlıkların iş gücü üzerindeki etkisi, yetkili sağlık kurulları tarafından değerlendirilerek raporlanacak.
