Türkiye’de haftalık ortalama çalışma süresinin 45,7 saate ulaşmasıyla birlikte fazla mesai tartışmaları yeniden gündeme taşındı. Yargıtay’ın son kararı ise işçi hakları açısından önemli bir dönüm noktası oldu. İşverenlerin sıkça kullandığı “fazla çalışma ücrete dahildir” ibaresine karşı sınır getiren yüksek mahkeme, bu maddenin sınırsız çalışmayı kapsamadığını vurguladı.
OECD ortalamasına göre haftalık çalışma süresi 37 saat iken Türkiye'de bu süre neredeyse 9 saat fazlasıyla 45,7 saate çıkıyor. Dahası, çalışanların %15,1’i haftada 60 saatten fazla mesai yapıyor. Bu oran, OECD genelinde sadece %4,4 seviyesinde.
Bu tabloya rağmen birçok çalışan, yaptığı fazla mesainin karşılığını alamıyor. Nedeni ise iş sözleşmelerine eklenen “fazla mesai ücrete dahildir” maddesi. Ancak bu ibarenin arkasına sığınılmasına artık Yargıtay “dur” dedi.
270 SAAT SINIR
Yargıtay, fazla mesai karşılığının maaşa dahil edilebilmesini yalnızca yıllık 270 saatle sınırlı kabul ediyor. Açıklanan süre, haftalık ortalama 5,2 saat fazla mesaiye denk geliyor. Örneğin bir işçi 10 ay 18 gün çalıştıysa ve bu süre içinde 238,5 saatten fazla fazla mesai yaptıysa, bu sınırın üzerindeki saatler için ayrıca ücret ödenmesi gerektiği açıklandı.
ASGARİ ÜCRETLİ DİKKAT
Yargıtay ayrıca asgari ücretli çalışanlar için kritik bir sınır daha çizdi. “Fazla mesai ücrete dahildir” ifadesi bu çalışanlar için geçerli değil. Çünkü asgari ücret, yasal olarak sadece temel ücret karşılığı olarak tanımlanıyor. Fazla mesai yaptırılması durumunda, işverenin bu süreleri ayrıca ücretlendirmesi zorunlu.
İş Kanunu’na göre işçi, fazla mesai ücreti almak yerine serbest zaman talep edebilir. Ancak bu talep yazılı olarak yapılmalı ve izin en geç 6 ay içinde kullandırılmalıdır. 1 saatlik fazla mesaiye karşılık 1 saat 30 dakika izin hakkı tanınıyor. İzin, yıllık izin ya da resmi tatillerin yerine geçmiyor.
Yargıtay kararlarına göre, işçiler fazla mesai alacaklarını talep ederken yalnızca son 5 yıla ait taleplerini yargıya taşıyabiliyor. Bu süre, zamanaşımı nedeniyle dava açmadan önce dikkat edilmesi gereken önemli bir detay olarak öne çıkıyor.
