Ev alım sürecine giren bireylerin karşılaştığı ilk maliyet genellikle konutun satış fiyatı oluyor. Ancak bu miktarın yanında yer alan ek ödemeler sürecin maddi yükünü artırıyor. Tapu harcı, noter masrafları ve ekspertiz ücretleri gibi kalemler, toplam harcamayı önemli ölçüde yükseltiyor. Türkiye’de geçerli olan yasal düzenlemelere göre tapu harcı alıcı ve satıcı tarafından eşit oranda ödenmeli. Ancak pratikte bu kural çoğunlukla uygulanmıyor ve harcın tamamı alıcıya yükleniyor.
Tapu Harçlarında Gerçek Bedel Tartışması Sürüyor
Tapu işlemlerinde %4 oranında harç alınıyor ve bu tutar satış bedeli üzerinden hesaplanıyor. Ancak bazı işlemlerde, belediyelerce belirlenen asgari rayiç bedel baz alınarak ödeme yapılıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı, bu tür uygulamaların önüne geçmek için satışların gerçek bedelleri üzerinden yapılması yönünde düzenlemeler planlıyor. Gerçek bedel esas alındığında, tapu harcı yükü daha yüksek olabiliyor. Bu durum, gayrimenkul alım satımında maliyetleri doğrudan etkiliyor.
Komisyon ve KDV Eklemesiyle Masraf Artıyor
Emlak danışmanlığı hizmetlerine yapılan ödemeler de maliyeti artıran önemli bir unsur. Türkiye’de hem alıcı hem satıcıdan ayrı ayrı %2 oranında komisyon talep edilebiliyor. Böylece toplamda %4’e kadar çıkan bu komisyonlara %20 oranında KDV de ekleniyor. Komisyon bedellerinin vergilendirilmesi, işlem sonundaki toplam ödeme miktarını artıran bir diğer kalem olarak dikkat çekiyor. Özellikle büyükşehirlerde bu masraflar daha da belirgin hale geliyor.
Uluslararası Kıyaslamada Türkiye’nin Yeri
Denge Değerleme tarafından gerçekleştirilen analizde, Türkiye dünya genelindeki ortalama işlem maliyetlerinin altında kalıyor. 40 ülkenin dahil edildiği araştırmada ortalama işlem gideri %11,7 seviyesinde hesaplandı. Türkiye, bu oranın altında bir maliyet düzeyiyle yer alıyor. Buna rağmen bazı ülkelerde bu oran %15’i, hatta Rusya örneğinde olduğu gibi %26,5’i bulabiliyor. Araştırmaya tapu döner sermaye harcı ve DASK gibi düşük tutarlı kalemler dâhil edilmedi.
Bazı Ülkelerde Alıcı Komisyon Yükü Taşımıyor
Uluslararası uygulamalarda farklılıklar göze çarpıyor. İngiltere, Kanada, ABD, Avustralya, İsveç, Finlandiya ve İspanya gibi ülkelerde emlak danışmanlığı ücreti yalnızca satıcı tarafından ödeniyor. Kiralama işlemlerinde de, hizmet bedelini kiraya verenin ödediği ülkeler bulunuyor. Araştırma, yalnızca her koşulda zorunlu olan vergileri dikkate aldı. Şartlı vergiler ve belirli durumlara bağlı ödemeler kapsam dışı bırakıldı.
