Bazı meslek gruplarında çalışanlar, işlerinin taşıdığı fiziksel ve ruhsal zorluklar nedeniyle "fiili hizmet süresi zammı" adı verilen özel bir haktan yararlanabiliyor. Halk arasında "yıpranma payı" olarak da bilinen bu uygulama sayesinde, hem emeklilik yaşı öne çekiliyor hem de prim günlerine ekleme yapılıyor.
SGK’nın uygulamasında yıpranma hakkı tanınan meslek sayısı 20’yi aşmış durumda. Sağlık çalışanlarının da bu kapsama alınmasıyla birlikte, birçok meslek grubuna erken emeklilik fırsatı doğdu.
FARKLI SİGORTA KOLLARINA GÖRE UYGULAMA
Sosyal Güvenlik Uzmanı İsa Karakaş, Türkiye Gazetesi’ne yaptığı açıklamada Emekli Sandığı (4/1-c), SSK (4/1-a) ve Bağ-Kur (4/1-b) kapsamındaki sigortalıların bu uygulamadan farklı şekillerde yararlanabildiğini belirtti.
Kademe bekleyen memur ve Bağ-Kur’lular için 25 yıl (9000 gün), SSK’lılar için ise 7000 gün prim şartı bulunduğunu hatırlatan Karakaş, kadınların 58, erkeklerin ise 60 yaşında emekli olabildiğini ifade etti.
ESKİ SİSTEMDE SÜRE AVANTAJI VAR
5510 sayılı kanuna göre, yeni sistemde sigortalılık süresine ek süre verilmezken, eski düzenlemelerde bazı meslek gruplarına (asker, polis, madenci vb.) bu tür avantajlar tanındı. Karakaş, 2008’den önce bu mesleklerde kazanılan yıpranma sürelerinin sigortalılık süresine eklenebildiğini vurguladı.
Özellikle 2008 öncesi itibari hizmet süresi bulunan ve sonrasında fiili hizmet zammına tabi olarak çalışanlar için, 3600 günün altındaki sürelerin sigortalılık süresine eklenebildiğini belirtti.
YIPRANMA PAYI NASIL HESAPLANIYOR?
Fiili hizmet süresi zammına tabi işlerde çalışanların her 360 günlük çalışmasına karşılık;
60 gün ekleniyorsa: (Gün sayısı × 60) / 360
90 gün ekleniyorsa: (Gün sayısı × 90) / 360
180 gün ekleniyorsa: (Gün sayısı × 180) / 360 formülü ile hesaplama yapılıyor. Karakaş, bu ek sürenin prim günlerine yansıtıldığını ve bazı durumlarda emeklilik yaşından da düşüldüğünü söyledi.
YAŞTAN DÜŞÜLÜYOR, EMEKLİ İKRAMİYESİ VERİLİYOR
Fiili hizmet süresi zammı, en fazla 5 yıla kadar prim günlerine eklenebiliyor. Bu sürenin ise en fazla 3 yılı, emeklilik yaşından düşülüyor. Ayrıca yıpranma kapsamındaki süreler, emekli ikramiyesi hesaplamasında da dikkate alınıyor.
ENGELLİ ÇOCUĞU OLAN KADINLARA EK HAK
Ağır engelli çocuğu bulunan kadın sigortalılar için ayrı bir düzenleme daha bulunuyor. Karakaş, bu sigortalıların prim günlerinin dörtte birinin, toplam prim gününe eklendiğini ifade etti.
KİMLER YARARLANABİLİR?
El dokumacılığından madenciliğe, cezaevi görevlilerinden sağlık çalışanlarına kadar birçok meslek grubu bu avantajdan faydalanabiliyor. SGK’nın 40. maddesinde detayları yer alan bu uygulama, emekliliği daha erişilebilir hale getiriyor.
Yıpranma hakkı sayesinde, emeklilik planları yapan çalışanlar için önemli fırsatlar doğuyor. Uzmanlar, hangi meslek grubunun ne kadar süre kazandığını öğrenmek ve erken emeklilik hakkından faydalanmak isteyenlerin SGK kılavuzlarını dikkatle incelemesini öneriyor.
