Bilim dünyası, yaşamın kimyasal temellerini tersine çevirmeyi hedefleyen “ayna hücre” deneyleri nedeniyle büyük bir tartışmanın ortasında kaldı. Minnesota Üniversitesi’nden biyokimyacı Kate Adamala, doğadaki tüm biyomoleküllerin yapısal yönünü tersine çevirme fikrinin tehlikeli sonuçlara yol açabileceğini belirterek çalışmalarını durdurdu.
AYNA HÜCRE NEDİR?
Biyolojide “kiralite” olarak bilinen kavram, moleküllerin sağ veya sol elli olmasını tanımlar. Doğal DNA ve RNA molekülleri sağ elli, proteinler ise sol ellidir. “Ayna hücre” fikri, bu yönelimleri tersine çevirmeyi hedefliyor. Böyle bir hücre, doğadaki hiçbir canlıyla uyumlu olmayacağı için görünmez ve savunmasız hale gelebilir ancak bu durum, aynı zamanda ekosistemler için ölümcül bir tehdit anlamına geliyor. Stanford Üniversitesi’nden mikrobiyolog David Relman, bu olasılığı “gezegensel ölçekte bir felaket” olarak nitelendiriyor. Relman’a göre, böyle bir organizma insan, hayvan ve bitki yaşamını tehdit edebilecek ölçüde yayılabilir.
BİLİM DÜNYASI İKİYE BÖLÜNDÜ
Eylül 2025’te Manchester’da düzenlenen “Sentetik Yaşam ve Güvenlik” konferansında, uzmanlar bu teknolojinin sınırlarını tartıştı. Bir grup bilim insanı, araştırmaların tamamen yasaklanmasını savunurken; diğerleri, “ayna moleküller”in özellikle ilaç geliştirme süreçlerinde büyük potansiyel taşıdığını düşünüyor. Utah Üniversitesi’nden biyokimyacı Michael Kay, “Ayna moleküller tehlikeli değil, sadece farklı. Ancak ayna ribozom gibi yapılar geliştirildiğinde risk artar, çünkü bu Pandora’nın kutusunu açmak olur” ifadelerini kullandı.
BİLİMSEL ÖZDENETİM ÇAĞRISI
2025 Şubat ayında yüzü aşkın bilim insanı, fon sağlayıcı ve politika yapıcı ortak bir bildiride, “ayna yaşam”ın yaratılmaması gerektiğini vurguladı. Adamala ise gönüllü kısıtlamaların yeterli olmayacağını belirterek, “Uluslararası düzeyde yasal sınırlar çizilmeden bu tür çalışmaların güvenli olacağını kimse garanti edemez” dedi.
