Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), bazı zincir marketlerin plastik poşet yerine yalnızca kağıt veya bez çanta satmasının, tüketicilere ek maliyet yüklediğini belirterek konunun incelenmesini sağladı. Bir vatandaşın yaptığı başvuru sonrası KDK, bu uygulamanın “Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar”ın 8. maddesine aykırı olduğunu tespit etti. Marketlerde plastik poşet bulunmaması nedeniyle tüketicilerin tercih hakkının engellendiği ve ekonomik olarak zorlandığı ifade edildi. Kurum, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na idari denetim ve yaptırım çağrısında bulundu.
Yasal Düzenleme Ne Diyor?
Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar, satış noktalarının plastik poşet sunma yükümlülüğünü düzenliyor. 8. maddede, alternatif taşıma ekipmanlarının plastik poşetlere ek olarak sunulabileceği belirtiliyor. Ancak bazı marketler, yalnızca kağıt veya bez çantalar sunarak plastik poşetleri tamamen kaldırmış durumda. KDK, bu uygulamanın yasal metne ve amacına aykırı olduğunu vurguladı. Tüketiciye seçim hakkı verilmeden, pahalı alternatiflerin dayatılması hukuka uygun bulunmadı.
Ekonomik Yükümlülük ve Çevre Koruma Dengesi
Kararda, plastik poşetlerin belirli ücretle sunulmasının amacının tüketicinin çevre dostu tercihler yapmasını sağlamak olduğu belirtildi. Ancak plastik poşetin tamamen kaldırılıp yerine daha pahalı kağıt ve bez çantaların sunulması, ekonomik külfeti artırıyor ve tüketicinin tercih özgürlüğünü kısıtlıyor. KDK, bu durumun mevzuat ruhuna aykırı olduğunu belirterek, plastik poşet tedarikinin yeniden sağlanması gerektiğini açıkladı.
Denetim ve Yaptırım Çağrısı
KDK, zincir marketlerin plastik poşet satışını kaldırarak sadece alternatif ürünler satmasının hem yasal yükümlülüğe aykırı hem de tüketici haklarına zarar verdiğine dikkat çekti. Bu nedenle, Çevre Bakanlığı başta olmak üzere ilgili kurumların, zincir marketlerde idari denetim yaparak gerekli yaptırımları uygulaması tavsiye edildi. Kamu Denetçiliği Kurumu, tüketici haklarının korunması için denetim mekanizmalarının işletilmesini önemsiyor.
İşte Tam Açıklama
Usul ve Esasların 8. maddesinde alternatif ekipmanların, plastik poşetlere ek olarak sunulabileceğinin düzenlendiğine işaret edilen kararda, şunlar kaydedildi:
"Zincir marketin söz konusu uygulaması, tüketiciye seçim hakkı tanımamakla birlikte piyasaya dayalı çevre koruma mekanizmalarının esas amacı olan davranışsal dönüşümü değil, zorunlu ve ekonomik külfet yaratan bir dayatma ortaya çıkarmaktadır. Özellikle plastik poşetlerin belirli bir ücret karşılığı sunulması yönündeki yasal düzenleme, tüketiciyi bilinçlendirmeyi ve tercihini çevre dostu yönde şekillendirmeyi amaçlarken, poşete nazaran daha yüksek ücret karşılığı yalnızca kağıt torba sunulması suretiyle tüketiciye seçenek bırakılmaması, düzenleyici hükümlerin özüne ve ruhuna aykırıdır. Plastik poşet tedarik ve satışının yeniden sağlanması, buna paralel olarak da alternatif taşıma ekipmanlarının da sunulmaya devam edilmesi gereklidir."
Kararda, "Zincir marketlerin çevreyi koruma gerekçesiyle plastik poşet satışını tamamen kaldırarak yalnızca alternatif torba satışı yapmasının bir yandan mevzuatla getirilen plastik poşet bulundurma yükümlülüğünün ihlaline neden olduğu, diğer yandan tüketici hakları ve ekonomik yükümlülük dengesi açısından hukuka ve hakkaniyete uygun olmaması sebebiyle zincir market tarafından yapılan uygulamanın idari denetim kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır." ifadeleri yer aldı.
