Milyonlarca çalışanı doğrudan ilgilendiren yıllık izin uygulamalarında önemli hukuki detaylar bulunuyor. Türkiye'de işçinin yıllık ücretli izin hakkı, Anayasa'nın 50. maddesiyle güvence altına alınırken, kullanılmayan izinlerin nasıl hesaplandığı ve ne zaman ödeneceği konusu sıkça merak ediliyor.
İş Kanunu’na tabi olarak çalışan işçiler, işyerinden ayrıldıklarında kullanmadıkları yıllık izinlerin parasını talep etme hakkına sahip. Ancak bu ödeme, sadece işten ayrılma durumunda yapılabiliyor. Çalışan, ister kendi rızasıyla istifa etsin ister işveren tarafından çıkarılsın, kullanılmayan izin günlerinin ücreti işçiye ödenmek zorunda. Fakat bu hak, yalnızca işten ayrıldıktan sonra geçerli oluyor; çalışırken izin parası alınamıyor.
ZAMAN AŞIMI VAR
İşçilerin en sık gözden kaçırdığı noktalardan biri ise zaman aşımı süresi. Yıllık izin parasını talep etmek için işten ayrıldıktan sonra en fazla 5 yıl içinde başvuru yapılması gerekiyor. Bu sürenin sonunda, çalışan hukuken hakkını kaybediyor.
Bazı işyerlerinde çalışanlara izin kullandırılmadan evrak üzerinde işlem yapıldığı iddiaları sıkça gündeme geliyor. Ancak bu durumda ispat yükümlülüğü işverene ait. İşçinin gerçekten izin kullandığını gösteren belgeler –örneğin imzalı izin formları veya dijital kayıtlar– işveren tarafından sunulmalı. İşçiden izin kullanmadığı halde izin kullandığına dair yazı almak ise hukuka aykırı bir uygulama.
Yıllık izin parası, çalışanın işten ayrılmadan önceki son brüt maaşı üzerinden hesaplanıyor. Bu ödeme, sosyal güvenlik ve işsizlik sigortası primine tabi tutuluyor. Asgari ücretin 7,5 katını aşmayan matrahlar için gelir ve damga vergisi de düşülüyor. Kalan tutar net olarak işçiye ödeniyor.
Yasalar, yıllık izin hakkının işveren tarafından tek taraflı olarak bölünemeyeceğini açıkça belirtiyor. Ancak çalışan ve işveren karşılıklı anlaşırsa, izinler 10 günden az olmamak kaydıyla birkaç parça hâlinde kullanılabiliyor. Ayrıca hastalık ya da ücretsiz izin gibi süreler yıllık izin günlerinden düşülemiyor.
KİM NE KADAR İZİN HAKKINA SAHİP?
İşyerinde en az bir yıl çalışmış her işçi yıllık ücretli izne hak kazanır. Bu süreye göre izin günleri şöyle:
- 1 ila 5 yıl arası çalışanlara: 14 gün,
- 5 yıldan fazla – 15 yıldan az çalışanlara: 20 gün,
- 15 yıldan fazla çalışanlara 26 gün,
Ayrıca 18 yaşından küçük ya da 50 yaşından büyük çalışanlar için yıllık izin süresi en az 20 gün olarak uygulanır.
