Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Rahşan Tamsü Polat’ın liderliğinde yürütülen “Yazılıkaya/Midas Kalesi Yapay Zekâ Destekli Simülasyonu ve Sanal Tur Uygulaması” projesi, arkeoloji alanında dijital dönüşümün öncü girişimlerinden biri olarak öne çıkıyor. Projede, Frig uygarlığının en önemli merkezlerinden olan Midas Vadisi, yapay zekâ teknolojileri kullanılarak üç boyutlu olarak tasarlandı. Proje kapsamında bölgenin kültürel yapısı, tarihî sahneler ve ritüeller yapay zekâ ile yeniden canlandırıldı.
“BİLİMSEL VERİLERE DAYANARAK YENİDEN CANLANDIRDIK”
Doç. Dr. Yusuf Polat’ın başkanlığında 2022 yılında başlayan Yazılıkaya – Midas Kale kazısı, Frig Uygarlığı’nın dini ve kültürel yaşamına ışık tutan en önemli arkeolojik alanlardan biri olarak kabul ediliyor. Bu kapsamda Prof. Dr. Rahşan Tamsü Polat, kazının amacını şu sözlerle ifade etti:
“Arkeoloji insanın hem geçmişine hem de geleceğine uzanan sessiz bir köprüdür. Toprağın altında saklı her iz, bir zamanlar yaşamış insanların kültürlerini, inançlarını ve mirasını bugüne taşır. Biz arkeologlar zamanın sessiz tanıkları olarak birer tercümanız. Midas Vadisi’nde yürüttüğümüz kazılar, bu toprakların kadim seslerini yeniden duyurmak için atılmış adımlardır. Her taşın her oyma kaya yüzeyinin her sunağın ardında Frig’lerin doğayla tanırılarıyla ve birbirleri ile kurduğu o derin bağ saklıdır. Midas Vadisi yalnızca bir arkeolojik alan değil, aynı zamanda bir inanç ve yaşam merkeziydi. Burada törenler yapılır, dualar edilir, tanrıçaya adaklar sunulurdu. Bu bilgileri gün yüzüne çıkartmak için başladığımız kazı çalışmalarını, bugün gelişen yapay zekâ destekli canlandırma teknikleriyle geleceğe aktarmak istiyoruz. Tarihi sahnelerdeki dönemin yaşam ritüellerini, kıyafetlerini ve törenlerini bilimsel verilere dayanarak yeniden canlandırdık. Amacımız topraklarımızda yaşamış bu medeniyet köprüsünü geleceğe görsel olarak da sunabilmek. Yine proje sayesinde artık ziyaretçiler yalnızca kazı alanını görmekle kalmıyor, binlerce yıl önceki Frigya’yı adım adım gezebiliyorlar. Sonuç olarak bu çalışma geçmişin tozunu silen bir kazıdan öte geleceğe görsel olarak bırakılan dijital bir mirastır.”
Proje çerçevesinde Midas Vadisi, ilk kez yapay zekâ destekli teknolojilerle üç boyutlu olarak modellenmiş oldu. Arkeolojik buluntular, drone fotogrametri verileri, dijital haritalama teknikleri ve derin öğrenme algoritmaları kullanılarak sanal ortama aktarıldı. Bu verilerden yola çıkarak hazırlanan 360 derece sanal tur, ziyaretçilere binlerce yıl öncesine ait bir Frig köyünü adım adım keşfetme imkânı sunuyor. Ayrıca proje kapsamında geliştirilen yapay zekâ destekli video animasyonları, Frig halkının dini törenlerini, günlük yaşam ritüellerini ve dönemin mimarisini bilimsel temellere dayanarak yeniden canlandırıyor. Böylece Midas Vadisi, sadece bir kazı alanı olmaktan çıkarak dijital ortamda erişilebilir bir kültürel miras niteliğine kavuşuyor.
