Çocuk Gelişim Uzmanı Hümeyra Özsoy, araştırmaların çocukların özellikle tablet, telefon ve televizyon gibi cihazlara çok erken yaşta eriştiğini ve çoğunlukla önerilen sürenin üzerinde zaman geçirdiğini gösterdiğini belirtti. Özsoy, “Ülkemizde yapılan araştırmalar da benzer sonuçları ortaya koyuyor. 2-5 yaş arası çocukların büyük bir kısmı günde iki saatten fazla ekran karşısında bulunuyor, 3-6 yaş grubunda ise günlük ekran süresi ortalama 3 ila 8 saat arasında değişiyor” dedi.
Aşırı ekran kullanımının çocuklar üzerinde olumsuz etkileri olduğunu vurgulayan Özsoy, bu etkileri şöyle sıraladı: öz düzenleme becerilerinde güçlük, dil gelişiminde gecikme, dikkat sorunları, duyguları anlama ve düzenlemede zorluk, saldırgan davranışlar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite ile otizm benzeri belirtiler gibi bilişsel ve sosyal gelişim alanlarında çeşitli olumsuzluklar.
Özsoy, ekran süresinin etkilerinin yalnızca sürenin uzunluğuna bağlı olmadığını, izlenen içeriğin niteliği ve ekranın ebeveyn gözetiminde mi yoksa yalnız mı kullanıldığına göre değiştiğini söyledi. Küçük yaş çocuklarında ekranın tek başına ve kontrolsüz kullanımı olumsuz etkileri artırıyor. Hatta arka planda açık televizyon bile çocukların dikkat, oyun kalitesi ve iletişim becerilerini olumsuz yönde etkileyebiliyor.
Çocukların ekran kullanımını etkileyen faktörler arasında ebeveynin eğitim düzeyi, aile içindeki ekran alışkanlıkları, ebeveyn stresi ve evdeki kurallar bulunuyor. Ebeveynlerin ekran süresi arttıkça, çocukların da ekran başında geçirdiği süre artarken, evde belirlenmiş kuralların varlığı ekran süresini azaltıyor. Dünya Sağlık Örgütü, 1-4 yaş arası çocukların gün içinde en az 180 dakika hareket etmelerini ve bir saatten uzun süre hareketsiz kalmamalarını öneriyor.
Aşırı ekran kullanımı, çocuklarda hareketsizlik, uyku problemleri, obezite riski ve davranış sorunlarına yol açabiliyor. Özsoy, özellikle üç yaşın beynin en hızlı geliştiği dönem olduğunu, fazla ekran süresinin çocuğun keşfetme, oyun oynama, iletişim ve sosyal etkileşim fırsatlarını azalttığını belirtti. Bu nedenle ekran yerine aktif oyun, açık hava etkinlikleri, kitap okuma ve ebeveyn eşliğinde etkileşim sağlamak, çocukların sağlıklı gelişimi açısından kritik önem taşıyor. Teknolojiyi hayatımızdan tamamen çıkarmak mümkün değil; önemli olan çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarını gözeterek ekran kullanımını dengeli, sınırlı ve bilinçli şekilde yönetmek.
Özsoy, ailelere ekran kullanımını düzenlemeleri için şu önerilerde bulundu:
- Ekran süresini çocuğun yaşına göre sınırlandırın (0-2 yaş için sıfır ekran, diğer yaşlarda “yaş x 10 dakika” kuralı uygulanabilir).
- Mümkün olduğunda ekranı çocukla birlikte aktif şekilde kullanın.
- Kaliteli ve yaşa uygun içerikleri tercih edin.
- Ekranı ödül, ceza veya sakinleştirme aracı olarak kullanmayın.
- Açık hava oyunları ve fiziksel aktiviteleri günlük rutin haline getirin.
- Evde ekran kullanımına dair net kurallar oluşturun.
