Teknolojinin baş döndürücü hızıyla birlikte kullanım ömrünü tamamlayan elektronik cihazların sayısı her geçen gün artış göstermektedir. Milyonlarca vatandaş, arızalanan veya model yükseltmek amacıyla bir kenara attığı eski telefonların aslında birer hammadde kaynağı olduğunu bilmiyor. Söz konusu cihazların iç aksamlarında, sanılandan çok daha kıymetli olan altın, gümüş ve paladyum gibi değerli metaller yer almaktadır. Hurdacılar için ciddi bir gelir kapısı oluşturan atıklar, iddia edildiği gibi %99 oranında 22 ayar olmasa da, yüksek saflıkta (24 ayar) mikro kaplamalar halinde bulunuyor. Ekonomik değeri yüksek olan materyallerin çöpe gitmesi, hem bireysel hem de ulusal ekonomi adına büyük bir kayıp anlamına gelmektedir.
Elektronik Cihazlarda Gizli Hazinenin Adresi
Elektronik aletlerde altın kullanımının asıl nedeni, metalin oksidasyonu önleme yeteneği ve yüksek iletkenlik sağlamasıdır. Bakır veya gümüş gibi metaller zamanla oksitlenerek veri iletimini yavaşlatabilirken, altın kararmayan yapısıyla performansı korur. Değerli madenler genellikle cihazların en kritik veri akışı sağlayan bağlantı noktalarında yoğunlaşmış durumdadır. Anakartlar (PCB) üzerinde bulunan bellek slotları ve genişleme kartlarının bağlantı uçları, altının en sık rastlandığı bölgelerin başında gelir. Ayrıca CPU Pinleri olarak bilinen işlemci ve RAM modüllerinin bağlantı yüzeylerinde de bu kıymetli metale rastlanmaktadır. Eski Cep Telefonları ise özellikle SIM kart okuyucuları ve şarj portlarının iç kısımlarında barındırdıkları madenlerle dikkat çeker. Sözü edilen parçalarda altın, kalın bir katman yerine mikron kalınlığında kaplama olarak kullanılır. Mevcut kaplamanın saflığı 24 ayar saflığa yakındır, bu da onu çok değerli bir geri dönüşüm hammaddesi yapar. Mikro seviyede olsa bile, milyonlarca cihazın bir araya gelmesiyle ortaya çıkan toplam değer azımsanmayacak boyuttadır.
Lisanslı Dönüşümün Çevre ve Ekonomiye Katkısı
Sıradan hurda toplayıcıları, bu değerli madenlerin farkında olsalar da, yasal ve çevreci geri kazanım süreçlerini uygulamaz. Merdiven altı işletmelerde uygulanan yakma veya asitle eritme yöntemleri, doğaya geri dönüşü olmayan zararlar verir. Elektronik atıkların (e-atık) kontrolsüz yakılması veya atılması hem çevreye ağır metaller salar hem de milli servet kaybına yol açar. Toprağa ve suya karışan kimyasallar, insan sağlığını uzun vadede tehdit eden bir unsur haline gelir. Konunun uzmanları, elektronik atıkların lisanslı e-atık toplama merkezlerine veya yetkili geri dönüşüm tesislerine teslim edilmesini öneriyor. Yapılacak doğru teslimat sayesinde hem çevre korunur hem de hammadde eksikliğine karşı önemli bir adım atılmış olur. Profesyonel tesisler, yüksek verimlilikle çalışarak metalleri ekonomiye geri kazandırır. Ülkemizde TÜBİTAK gibi kurumlar, e-atıklardan geri kazanım teknolojilerini desteklemekte ve bu alanda yapılan yatırımlar her geçen gün artmaktadır. Geliştirilen yerli teknolojiler sayesinde, dışa bağımlı olunan kıymetli madenlerin ülke içinden temini kolaylaşmaktadır.
Atıklardan Gelir Elde Etmenin Yolları
Evinizdeki yüzlerce eski telefon veya bilgisayar parçasını biriktirdiyseniz, e-atık toplama firmaları ile iletişime geçin. Profesyonel işletmeler, eldeki atıkları kilogram veya adet başına satın alarak, yasal yollarla altın ve diğer metalleri geri kazanır. Hurdacılar, genellikle sadece bakır ve alüminyum gibi düşük değerli metaller için fiyat teklifi verirken, lisanslı tesisler altın ve paladyum değerini de hesaplamaya katacaktır. Lisanslı firmalarla çalışmak, eldeki atıklarınızdan çok daha yüksek bir gelir elde etmeniz mümkündür sonucunu doğurur. Vatandaşlar, ellerindeki cihazları satmadan önce içindeki kişisel verileri güvenli bir şekilde temizlemelidir. Toplu halde yapılan satışlar, özellikle şirketler veya kurumlar için ciddi bir finansal geri dönüş sağlayabilir. Bireysel kullanıcılar da biriktirdikleri eski teknolojileri nakde çevirerek aile bütçesine katkıda bulunabilir.
Hangi Cihazda Ne Kadar Maden Bulunuyor?
Maden yoğunluğu açısından cihazlar arasında teknolojik nesillere göre farklılıklar görülmektedir. Genellikle eski tip masaüstü bilgisayarların anakartları ve özellikle eski sunucu/ağ ekipmanları daha yoğun altın kaplamaya sahiptir. Teknoloji geliştikçe bileşenler küçüldüğü için, yeni nesil akıllı telefonlarda da altın bulunmakla birlikte, boyutsal olarak daha azdır. Miktarsal açıdan bakıldığında altın oranı oldukça düşüktür; bir ton cep telefonundan yaklaşık 300 gram altın geri kazanılabilir. Yani tek bir telefonda gözle görülür gramajda değil, mikrogram seviyesinde altın bulunur. Ancak tonlarca atığın işlendiği tesislerde, mikrogramlar birleşerek kilolarca saf altına dönüşmektedir. Vatandaşlar, ellerindeki e-atıklarınızı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş lisanslı geri dönüşüm merkezlerine veya büyük şehirlerdeki belediyelerin e-atık toplama noktalarına teslim etmelisiniz. Bahsi geçen yöntem, hem çevresel hem de ekonomik açıdan en doğru yoldur. Gelecek nesillere temiz bir dünya bırakmak ve israfı önlemek adına geri dönüşüm bilincinin artırılması gerekmektedir.
