Jeoloji Mühendisleri Odası Eskişehir Şube Başkanı Prof. Dr. Can Ayday, Eskişehir’de beklenen 6,4’lük depreme karşı bilgilendirmelerde bulundu. Ayday, şehri olası bir depremde bekleyen risklere karşı da ilçe ilçe değerlendirerek Merve Akman’ın sorularını yanıtladı.

Eskişehir’de kaç büyüklüğünde deprem bekleniyor?

Eskişehir’de beklediğimiz depremin büyüklüğü Richter Ölçeğine göre 6,4’dür. Bunu şu bilgilere dayandırıyoruz. Bir yerde belli büyüklükte bir deprem olmuş ise, o yerde yine aynı büyüklükte deprem olma olasılığı yüksektir. Eskişehir’de de 20 Şubat 1956 yılında bu büyüklükte bir deprem yaşanmıştır.

Jeoloji Profesörü olarak fay hatları kentte hangi kısımlarda yoğun?

Jeolojik açıdan Eskişehir bir Graben Sistemi içindedir. Kuzey ve Güneyinde Dağlar ile sınırlanmıştır. Bu dağların ön taraflarında Fay Sistemleri vardır. Muttalıp Yerleşkesinin hemen kuzeyinde ve İnönü ilçesinden gelerek, Sultandere’ye uzanan Fay ise Aktif Eskişehir Fayıdır.

Depremden en çok etkilenecek bölgeler hangileri? (Semt ve mahalle olarak belirtebiliriz.)

Eskişehir’de olası bir depremden en çok etkilenecek yerler Porsuk Nehrinin yan tarafları zeminin deprem açısından uygun olmaması nedeniyle ve Eskişehir yerleşim yerinin güneyinden geçen adını Eskişehir’den alan Eskişehir Fay Zonu’na yakın yerler olabilir. Şu noktaya da mutlaka değinmem gerekli; 2 Eylül ve Atatürk Caddeleri kilit vaziyetteler. Bir deprem anında bu caddelerde ulaşım durursa Eskişehir’de hiçbir kurtarma çalışması yapılamaz.

Olası bir depremde gerekli bilince sahip miyiz?

Keşke bu soruya EVET diye cevap verebilseydim. Kesinlikle bu bilince sahip değiliz. Öncelikle bu bilince Eskişehir’de deprem ve daha genel olarak afet konusunda sorumlu olan kişiler sahip olmalıdır. Ama çok acıdır, bu kişiler bu bilince sahip değildir. Öncelikle onlar bu bilince sahip olmayınca diğer yaşayanlardan bu bilince sahip olmalarını beklemek olmaz.

Röportajlarınızda acil önlem alınması gerektiğinizden bahsediyorsunuz. Sizce yeteri kadar alındı mı?

Yıllardır hep Jeoloji Mühendisleri Odası olarak söylüyoruz. Hiç böyle acil önlemlerin alındığını görmedim. Örnek vermem gerekirse öncelikle Jeoloji Mühendisleri Odasının Şubat 2020 içinde TBMM’ne sunduğu “Fay Yasasının” hemen çıkması gerekiyor. Şubat ayından Kasım ayına kadar 10 ay geçti. Türkiye’de en az 5-6 ölümcül deprem yaşandı ama hiç acil önlem alınmadı.

Ankara-İzmir YHT hattındaki obruk tehlikesi en az kaç büyüklüğünde depremde sizce tehlikeye yol açar?

Bunu şu anda söylemek mümkün değil. Ama yapacağı kesin. Bu değeri yine o bölgede, Sivrihisar’ın güneyinde jeoloji mühendislerinin arazide yapacağı çalışmalar ve alınacak örnekler üzerinde laboratuvarda deneyler sonucu ortaya çıkar.

Eskişehir’i ilçe ilçe, semt semt ayırırsak en sağlam ve en riskli grup diye nasıl ayırabiliriz?

Şu anda benim yaptığım eski çalışmalara göz atmam gerek ama hatırladığım kadarı ile en riskli ilçeler öncelikle Tepebaşı, Odunpazarı ve İnönü ilçeleridir. Nedeni ise, Eskişehir Fay Zonunun bu ilçeler içinden geçmesinden kaynaklanmaktadır. Mihalıççık, Çifteler, Seyitgazi gibi ilçeler hem bu Fay Zonuna uzak olmaları hem de jeolojik konumları açısından daha az riskli ilçeler olarak söyleyebiliriz. Yalnız yine bu ilçelerin ova niteliğinde yerleri Eskişehir Fay Zonundan veya Kuzey Anadolu Fay Zonundan kaynaklanan depremlerden etkilenebilirler.

Kırmızı Çizgi: Eskişehir Fay Zonu,
Siyah Çizgi: Eskişehir Graben Sisteminin normal fayları