Günümüzde 7 bini aşkın çalışanı, 9 üretim tesisi, 50 markası ve 300’den fazla ürünüyle Eti, dünyanın dört bir yanında Eskişehir’i temsil ediyor. İşte Eti’nin kuruluş ve gelişme hikâyesi…
Değirmencilik için Eskişehir’e yerleştiler
“1925 yılında Kanatlı Ailesi Yunanistan’ın Gümülcine kentinden, Türkiye’ye göç etti. Aile, pek çok göçmen gibi öncelikle Adapazarı’na yerleştirildi. Daha sonra aile, Gümülcine’de yaptıkları değirmencilik işini daha iyi sürdürebileceklerini düşünerek Eskişehir’e yerleşti.”
Kapasite zamanla büyüdü
“Aile büyükleri Mehmet ve Ahmet Kanatlı’nın 1925 yılında kurduğu tesis, oldukça mütevazı şartlarda oluşturulmuş, küçük bir taşlı değirmendi. Kapasitesi hızla büyüyen değirmen, zamanla Gümülcineli Un Fabrikası adını aldı.”
Firuz Kanatlı doğuyor
“Eti’nin kurucusu ve onursal başkanı Firuz Kanatlı 1932 yılında Eskişehir’de doğdu. Ailesi, onun eğitimine çok önem verdi. Firuz Kanatlı, Eskişehir’de başladığı eğitim hayatına Galatasaray Lisesi ve İsviçre Cenevre Üniversitesinde devam etti. Eğitimini tamamladıktan sonra Eskişehir’e geri döndü. Babasına ait Gümülcineli Un Fabrikasında işe başladı. Bu fabrikanın adı daha sonra Kanatlı Un Fabrikası olarak değiştirildi.”
Evde bisküvi tarifleri üzerine çalıştılar
“Firuz Kanatlı fabrikada çalışırken yeni hayaller peşinde de koşuyordu. Bir arkadaşının ilham veren fikriyle bisküvi üretmeye karar verdi. Kanatlı, bu hayalini gerçekleştirmek için gece gündüz demeden çalıştı. Yurt dışından kitaplar tercüme etti, en büyük destekçisi eşi Gülay Hanım ile birlikte evde bisküvi tarifleri üzerine çalıştı. Hatta ilk tesisinin mimari tasarımını bile kendi elleriyle çizdi.”
Eti açılıyor
“Kanatlı, bisküvi üreteceği fabrikanın temellerini 1 Nisan 1961’de attı. Marka ismi olarak önce ‘Bal’ düşünüldüyse de son karar ‘Eti’ oldu. Logo olarak Hitit Güneşi belirlendi. Eti Bisküvi Fabrikası, 20 Ocak 1962 tarihinde, Eskişehir’in önde gelenlerinin katıldığı bir törenle hizmete başladı. Bu tesisin açılışı büyük ses getirdi.”
Sıra ‘Türkiye markası’ olmakta
“1960’lı yılların ortalarına gelindiğinde Eti, kapasitesi ve pazar payı itibariyle sektörünün küçük oyuncularından biri olmasına rağmen kalitesi ve sunduğu yeniliklerle adından sıkça söz ettiren, özellikle Eskişehir civarında pazara hakim olan bir firmaydı. 1965 yılında yeni fırının devreye girmesiyle üretim kapasitesi artmış ve tesis daha da büyümüştü. Ama tüm bu gelişme ve değişikliklere rağmen Eti, halen Eskişehir’in bisküvi markasıydı. Artık sıra ‘Türkiye’nin markası’ olmaya gelmişti.”
‘Ses duvarı’ aşıldı
“Eti, 1967 yılında büyük bir atak yaptı. Günlük üretim kapasitesini üçe katlayarak 24 tona çıkarttı. Bu, Eti tarihinin en büyük kırılma noktalarından biri oldu. Söz konusu kapasite artışı sadece bir yatırım değildi. Bu tarih, Firuz Kanatlı’nın kendi ifadesiyle ‘Eti’nin ses duvarını aştığı’ tarihti.”
‘Bir bilmecem var çocuklar’
“Eti, satışlarını ülke genelinde yaygınlaştırmak için daha etkili bir tanıtıma ihtiyaç duymaya başlamıştı. Reklamcı Altın Soylu’ya göre Eti’nin öncelikle ihtiyacı olan şey, markanın akılda kalmasını sağlayacak bir reklam müziğiydi. Bu iş için önerdiği isim ise; o sıralarda Ankara Televizyonu tarafından hazırlanan ‘Gelin Yarışalım’ adlı programın sunuculuğunu yapan müzisyen Oktay Tem’di. Tem, tüm Türkiye’nin çok seveceği, Eti ile özdeşleşen o efsane reklam müziğini yaptı.”
Ürün kapasitesi genişletiliyor
“1975 yılında ‘Türkiye’nin En Büyük 100 Şirketi’ arasına 98’nci sıradan giren Eti, sonraki yıllarda konumunu daha da geliştirecek ve 1979’da 52’nciliğe kadar yükselecekti. Üretime başladığında yalnızca altı adetle sınırlı olan ürün yelpazesi çeşitlenmiş, bu süre içerisinde portföyüne birçok yeni ürün eklemişti. Şirketin yenilikçi ve öncü ürünlere olan ilgisi dikkat çekiciydi. Eti Bademli, Eti Burçak, Eti Cicibebe ve Etimek gibi ilklere imza atmıştı. Bu lezzetleri ilerleyen yıllarda Eti Puf, Eti Üzümlü Dilimli Kek, Eti Cin, Eti Browni, Eti Form, Eti Popkek ve Eti Tutku gibi daha sayısız ilk takip edecekti.”
Eti dünyaya açılıyor
“1974 yılında yapılan ilk ihracatla lezzetlerini ülke sınırları dışına taşıyan Eti, devam eden yıllarda güçlü bir ihracat ağı kurarak dünyanın dört bir yanındaki tüketicilerini lezzetleriyle buluşturdu.”
Eti Makine kuruldu
“1978’de Bozüyük’te Eti’nin ikinci üretim tesisi olan Etimek fabrikasının faaliyete geçmesine ek olarak, yıla damgasını vuran bir başka gelişme de Eti Makine Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin kurulmasıydı. Öncelikle Eti’nin hızla büyüyebilmek için ihtiyaç duyduğu ekipman ve makinelerin üretilmesi için kurulan şirket, ilerleyen yıllarda giderek otomasyon projelerine ve özel makinelere yoğunlaşarak Eti’ye kendi teknolojisini üretme gücünü kazandırdı ve özgün ürünler geliştirmesinde önemli bir yere sahip oldu.”
İlk uluslararası ödül
“1970 ve 1980’li yıllarda ulusal düzeyde alınan kalite ödüllerine uluslararası ödüller de eklenmeye başladı. İlk ödül, 15 Mart 1979 tarihindeki Avrupa Gıda Ödülü’ydü. Ödül seçim komitesi, bisküvi dalında Avrupa Gıda Kupası’nı Eti’ye verdi.”
Yeni ürünler
“Eti’nin 1980’li yıllarda pazara sunduğu portföy, şu ürünlerden oluşuyordu; Petit Beurre, Marie, Finger, Cici Bebe, Kakaolu, Burçak, Susamlı, Kremalı, Çubuk, Balık, Pizza, Puf, Cin, Etimek, Üzümlü Kek, Kakaolu Kek. Bu ürün portföyüne 1985-1995 yılları arasında çok sayıda yeni ürün ilave edildi. Bunlar arasından Eti Browni, Eti Form ve Topkek şirket tarihi açısından büyük önem taşıyan başlıca ürünlerdi.”
Gıda güvenliği onaylandı
“Eti, 1997 yılında başlayan yeniden yapılanma dönemi içinde Türkiye gıda sektöründe ISO 9002 Uluslararası Kalite Güvence Sertifikası alan ilk kuruluş oldu. Eti, daha önce 1974 yılında TSE belgesi alarak gıda sektöründe yine bir ilke imza atmıştı. Takip eden dönemde, TSE tarafından yapılan denetimler sonucunda, Eti’ye HACCP (Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları) belgesi verilecek ve böylece TS EN ISO 9001-2000 kalite belgesi ile birlikte Eti’nin tesislerinde gıda güvenliğinin tam olarak sağlandığı onaylanacaktı.”
Gelişim devam ediyor
“Benzer bir anlayışla, doğrudan işin yapıldığı noktadan başlayarak hataları saptamaya ve bu hataları iyileştirerek hem verimliliği, hem de toplam kaliteyi arttırmaya yönelik bir diğer girişim de, 2003’te başlama vuruşu yapılan ‘Toplam Üretken Yönetim’ (TPM-Total Productive Maintenance) programıydı. Firuz Kanatlı’nın ‘bir uygarlık savaşı’ olarak nitelendirdiği TPM programı, Eti’de fabrika yönetim yaklaşımı olarak benimsendi ve takip eden yıllarda pek çok başarıya imza atıldı. Eti’nin üretim tesisleri, Japon Fabrika Bakım Enstitüsü tarafından birçok ödüle layık görüldü.”
Yeni fabrika yeni umutlar
“Eti’nin 1962 yılında üretime başladığı merkez fabrika, 1990’ların ortalarında artık genişleme imkânı vermiyordu. Fabrikanın bulunduğu arazi artık şehirle iyice iç içe geçmiş, fabrikanın çevresi konutlarla çevrilmişti. Eti’nin 1996 yılında Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyete geçen yeni tesisi, çok geniş bir arazi üzerine kuruldu. Nitekim daha sonra kurulacak olan çikolata fabrikası da bu arazide konuşlanmıştı.”
Kek üretimine öncülük etti
“Modern bisküvi üretimi teknolojisinde lider firmalardan biri olan Eti, günümüzde büyük bir üretim sektörü haline gelmiş olan sınai kek üretimine de öncülük etti. Eti’nin 2004 yılında Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi’nde temellerini attığı kek fabrikası, bugün Avrupa’nın en büyük kek üretim tesisi olma özelliğini taşırken, üstün kalitedeki üretim teknolojisine sahip olan Eti Bisküvi Fabrikası, dünyadaki sayılı tesisler arasında yer alıyor.”
Eskişehir gıda endüstrisi merkezi oluyor
“Firuz Kanatlı, doğduğu ve büyüdüğü kent olan Eskişehir’e her zaman bağlı kaldı. Hayırseverliği ve sosyal sorumluluk bilinciyle Eskişehir’in ekonomik ve sosyo-kültürel gelişimine önemli katkılarda bulundu. Eti’nin genel merkezi ve tüm yatırımlarının toplandığı Eskişehir, bir gıda endüstrisi merkezi haline geldi. Firuz Kanatlı, Eskişehir’e sağladığı kazanımlardan dolayı Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından TBMM Üstün Hizmet Ödülü’ne layık görüldü.”
Sosyal sorumluluk projeleri
“Eti, toplumsal fayda yaratmayı amaçlayan, çevreye duyarlı ve sağlıklı yaşamın önemine dikkat çeken birçok sosyal sorumluluk projesini de hayata geçiriyor. Eti, 22 yıldır devam eden ‘Eti Çocuk Tiyatrosu’, sekizinci yılını geride bırakan ‘Eti Sarı Bisiklet’ ve 2019 yılında hayata geçen ‘Sen Gençsin Güç Sensin’ gibi projeleriyle fark yaratmaya devam ediyor.”
Çiftçilerle omuz omuza
“Ülkemizin çiftçisiyle de 60 yıldır omuz omuza çalışan Eti, sözleşmeli tarım uygulamalarıyla 125 bin dekardan büyük bir alanda sürdürülebilir üretimi destekliyor. Türkiye’nin en büyük ölçekli sözleşmeli yulaf ekimini sağlayan Eti, WWF-Türkiye ile yaptığı iş birliği ile 2008 yılından bu yana bilimsel araştırmalardan iklim değişikliği ve su tasarrufuna kadar birçok sürdürülebilir tarım projesini de çiftçilerle birlikte hayata geçiriyor.”
Yurtdışında ilk fabrika
“Eti, 2014 yılında ilk yurtdışı yatırımını Romanya’da gerçekleştirdi. Romanya’nın Craiova bölgesinde kurulan fabrika, Eti tarihinde çok önemli bir dönemin başlangıcı oldu. 2017 yılında faaliyete geçen tesisle üretimini Türkiye sınırları dışına taşıyan Eti, bugün 7 bini aşkın çalışanı, 9 üretim tesisi, 50 markası ve 300’den fazla ürünüyle dünyanın dört bir yanında insanların hayatına dokunuyor. Türkiye’nin köklü ve lider kuruluşlarından biri olarak, güçlü satış ve ihracat ağıyla ülkemizi küresel pazarlarda başarıyla temsil ediyor.”
Kaynak: Eti web sayfası
