Haber: Atahan Gezer

Son günlerde Türkiye gündemini meşgul eden ayçiçek yağı fiyatları, günden güne artmaya devam ediyor. Bazı görüntülerde tedarik sıkıntısı da yaşandığı ve vatandaşların yağ alabilmek için adeta birbirini ezdiği görülürken, ortaya çıkan tablo vatandaşların gözünü korkutuyor.

Konuyu eskisehir.net’e değerlendiren Seyitgazi Ziraat Odası Başkanı Erhan Erden, Rusya-Ukrayna Savaşının da etkisiyle ‘pelp yağı’ sıkıntısı yaşandığını, bunun da fiyat artışlarında öneminin büyük olduğunu öne sürdü. Öte yandan ayçiçeğinin ekonomik sebeplerden dolayı çiftçi için artık iyi bir alternatif olmadığını da söyleyen Erden, çözüm olarak ise yağ ambalajlarının üzerine zorunlu satış fiyatı konulmasını ve kontrollü satışı işaret etti.

İşte Erden’in konuşmasından öne çıkan satırbaşları;

Sıkıntı ayçiçeği olmaması değil

“Ayçiçeğini belli başlı konular altında incelemek lazım. Bir; bunun ekim; yani üretim aşamasında, tarla aşamasından; işlenip yağ haline getirilmesinden ve raflarda yerini bulduktan sonra tüketici pazarından değerlendirmek lazım. Aslında bu son süreçte ayçiçek yağında yaşanılan o artışlar ayçiçeği olmadığından değil; bunun hammaddesinin ülkemizde olmamasından kaynaklı bir sorun diye düşünüyorum. Ama bu ayçiçeğindeki sıkıntı her geçen yıl biraz daha artacak gibi gözüküyor.”

Çiftçi daha çok kazanç getiren ürünleri tercih ediyor

“Şu an Türkiye’de ayçiçek yağı üretimi yapan firmaların hepsinde bitki olarak, ürün olarak ayçiçeği yok anlamında değil; var. Ama bunun ‘pelp yağı’ dediğimiz hammaddesi olmadığı için bundan kaynaklı bir sıkıntı olduğunu değerlendiriyorum. Ama önümüzdeki yıllarda da aynı sıkıntıyı yaşamamak için; ayçiçeği ekilebilirliğinin çiftçi nezdinde arttırılması ve bunun üretim planlamasının iyi yapılması lazım. Şu an ayçiçeği çiftçinin öncelik verdiği, kazancı iyi olan bir ürün olarak gözükmemekte. Daha çok getirisi olan, daha çok kazanç sağladığı ürünleri çiftçi daha ön plana almış durumda.”

Rusya-Ukrayna Savaşı sıkıntıyı tetikliyor

“Şu anda Rusya-Ukrayna Savaşı olduğundan dolayı hammadde sıkıntısı kaynaklanıyor. Dünyaya da bu iki ülkenin yüzde 60’tan fazla bir rezervi olduğundan kaynaklandığını değerlendirmekteyiz. İnşallah önümüzdeki yıllarda ülkemiz bunu da aşacak ve bununla ilgili tedbirleri de alacak diye değerlendiriyorum.”

Ayçiçeği az kazandırıyor

(‘Önümüzdeki yıllarda sıkıntı daha da artacak’ dediğinin hatırlatılması üzerine) “Bu üretimiyle alakalı. Bunun da nedeni şu; çiftçi, ayçiçeği ekiminden alternatif ürünlere göre daha az kazanmakta. Bu da çiftçiyi daha çok kazanabileceği; özellikle mısır gibi ürünlere yönlendirmekte… Şunu da parantez içinde söylemek istiyorum; devletimizin şu konuda bence bir tedbir alması lazım; ayçiçeği nezdinde ama raftaki diğer ürünlerle de alakalı olarak.”

Ayçiçek yağı bir günde bu noktaya gelmedi

“Bir ürün üretildiğinde; şu anda serbest piyasa şartları uygulandığı için; gıda ürünlerinin üzerine üretildiği tarihteki satış rakamları yazılırsa ve bu üzerinde yazan rakamlarda satış zorunluluğu getirilirse vatandaşımız bundan daha çok etkilenecektir. Ayçiçek yağı bir günde bu noktaya gelmedi. Geçtiğimiz haftalarda cuma gününde bu kriz baş gösterdi. Cumartesi günü hemen tavan yaptı.”

Üretildiği tarihteki fiyatı yazarsa…

“Aslında hem pazar konusunda, bu depolarda yağ haline getirilmiş, ambalajlanmış durumda bulunmaktaydı. Ne oldu da bir günde hemen fahiş bir şekilde fiyat artışı oldu? İşte bunun da kontrol edilebilirliği; üzerinde, üretildiği tarihteki fiyatı yazarsa ve o fiyattan da satış zorunluluğu getirilirse vatandaşlarımız bundan daha da az etkileneceklerdir.”

Stoklayan, fırsata çeviren kesimden bir farkımız kalmıyor

(İhtiyacından fazla ayçiçek yağı alan vatandaşların hatırlatılması üzerine) “Bunu fırsata çevirmek isteyenlerin biraz daha elini güçlendiriyor. Vatandaşımızın bu konuda da dikkatli olması lazım. Vatandaşımızı da tavsiyemiz; ‘şu üründe artış olacak’ dendiğinde toplu bir şekilde o ürüne koşturmamak lazım. O zaman bizim de bunu stoklayan, bunu fırsata çeviren kesimden bir farkımız kalmıyor. Ha onların elinde tonlarca yağ olmuş; ya da ihtiyacı olmadığı halde, evde bir teneke kullanacağı yerde 10 teneke olarak bir yıllık tüketimini almış. Bu da piyasayı etkiliyor.”

Eskişehir ayçiçeği üretiminde 10’ncu sırada

“Eskişehir, Türkiye’de ayçiçeği üretiminde 10’ncu sırada. Ülkemiz de dünya genelinde 2021 rakamlarına göre ilk 10 içerisinde diye biliyorum. Ama demin de söylediğim gibi; Eskişehir özelinde çiftçimiz ayçiçeğini öncelik olarak değerlendirmiyor. Bunu öncelik olarak değerlendirebilmesi için bunda mutlaka bir üretim planı ve çiftçinin daha çok kazanması gerekmekte. Çünkü çiftçi diğer ürünlerden daha çok kazanıyor. Hal öyle olunca ayçiçeğini ikinci, üçüncü, dördüncü sıralara koyuyor. Yani bunda devletimizin, Tarım Bakanlığının bir planlama getirmesi lazım. Desteklerini arttırması lazım. Veya diğer ürünlerde olduğu gibi pazarını devlet eliyle belli bir dengede tutmaması lazım.”

Her şey ayan beyan ortada

“Yani ayçiçeği hasadında Eskişehir satış rakamları dört lira bandında başladı; beş lira, beş lira 25 kuruş bandında bitti. Yani bunu alan, yağ haline çeviren firmalarımızın, iş adamlarımızın aldığı rakamlar bu şekilde… O rakamlarla bugün ki fiyatları kıyasladığımızda her şey ayan beyan ortada…”

Vatandaşlarımızın nasıl bir hata yaptıkları anlaşılacak

“Fiyatların önümüzdeki hafta itibariyle durulacağını ve geri çekileceğini düşünüyorum. Şu anda devletimizin de Toprak Mahsulleri Ofisi ve Tarım Kredi Kooperatifi Marketleri üzerinden sahaya sürmüş olduğu yağlar da mevcut. Bu hafta itibariyle geri geleceğini tahmin ediyoruz. O yükseldiği aşamada birçok alan vatandaşlarımızın da nasıl bir hata yaptıkları bu durumda anlaşılacaktır. Kısa vadede kontrollü satış bu gibi sıkıntıların önüne geçecektir. Vatandaşımız da bu konuda mağdur olmayacaktır.”